Kwalitatief meertalig onderwijs met extra aandacht voor Nederlands, Fries en Engels. Elke school doet dat op haar eigen manier.
Kinderen in de basisschoolleeftijd kunnen gemakkelijk meerdere talen leren, blijkt uit onderzoek. Fryslân is een uniek taallaboratorium, waar kinderen in hun directe omgeving de meertaligheid op een natuurlijke wijze ervaren. De meertalige omgeving van deze kinderen creëert ontvankelijkheid voor taal en meertaligheid. De drietalige school (3ts) sluit hierop aan. Onderzoek naar de taalprestaties van leerlingen op gecertificeerde drietalige scholen laat zien dat zij goed presteren op de taalonderdelen Nederlands, Fries en Engels vergeleken met leeftijdsgenoten op een 2- of 1-talige school.
Adviseurs van Cedin ondersteunen scholen op verschillende manieren bij het ontwikkelen tot gecertificeerd 3TS en het blijven bieden van kwalitatief goed drietalig onderwijs. Hieronder gaan we in op de meerwaarde van drietalige scholen, wat je moet doen om een 3TS te worden en de ondersteuning die Cedin deze scholen biedt.
Wat is een drietalige school?
Een drietalige school onderscheidt zich door kwalitatief goed drietalig onderwijs (Nederlands, Fries en Engels) in een meertalige context. Dit betekent dat de meertaligheid van alle kinderen wordt gewaardeerd, gestimuleerd én benut. Daarnaast werkt een drietalige school gericht aan de taalontwikkeling Nederlands, Fries en Engels. Drietalige scholen bieden de drie talen aan als vak en als voer- en instructietaal bij andere vakken en activiteiten. Drietalige scholen creëren hiermee meer kansen voor leerlingen om de talen te ontwikkelen.
Wat betekent een drietalige school voor leerkrachten?
Leerkrachten op drietalige scholen denken bewust na over de taalkeuze, de taaldoelen en welke taaldidactiek daar het beste bij past. Ze maken onder andere gebruik van CLIL (content and language integrated learning), immersion, translanguaging en peer-interactie.
Met de inzet van meertalige didactiek maken leerkrachten bewust en constructief gebruik van de taal/talen die leerlingen beheersen. Zo ontwikkelen leerlingen hun taalvaardigheid in de verschillende talen.
Wat kenmerkt de kwaliteit van een drietalige school?
Scholen met het keurmerk 3TS bieden onderwijs dat voldoet aan kwaliteitscriteria voor drietalig onderwijs. Dit staat beschreven in het kwaliteitskader 3TS. Het werken met kwaliteitscriteria is vanzelfsprekend bij onderwijsconcepten die bóven op de reguliere verantwoordelijkheden komen. Denk bijvoorbeeld aan: Vroeg Vreemde Taal Onderwijs, de Gezonde School en de Veilige School.
De kwaliteitscriteria vormen een kader. Scholen kunnen zélf bepalen op welke manier ze de kwaliteitscriteria realiseren.
Wat staat er in het kwaliteitskader 3TS?
Het kwaliteitskader 3TS bestaat uit de volgende kwaliteitscriteria:
Schoolniveau
- De school heeft een visie op drietalig onderwijs en internationalisering beschreven;
- De school heeft haar meertalig beleid vastgelegd in het integraal beleidsplan/borgingsdocument;
- De school voert actief beleid t.a.v. het aannemen en scholen van leerkrachten op het gebied van 3TS in de meertalige context zoals is beschreven in het IPB van de school;
- De school voldoet aan de vvto standaardvoorwaarden van EP-Nuffic;
- De school biedt een meertalige en taalrijke leeromgeving;
- De school presenteert zich als drietalige school (website, nieuwsbrieven, zichtbaarheid in en om het schoolgebouw);
- De school werkt in alle groepen volgens leerlijnen voor Nederlands, Fries en Engels;
- De school stelt streefdoelen op aansluitend bij de leerlingpopulatie;
- De school gebruikt Fries- en Engelstalige bronnen en (methode-)materialen bij Fries en Engels als vak en als voertaal bij andere activiteiten;
- De school volgt de leerontwikkeling van de leerlingen bij Nederlands, Fries en Engels;
- De school sluit groep 8 af met het Frysk skoaleksamen A en B of met rrF-gerelateerde GRIPtoetsen; voor Engels met een eindexamen/eindtoets Engels (ERK-gerelateerd) waarbij ook de “speaking skills” worden getoetst;
- Gedurende de schoolloopbaan heeft elke leerling aan een gerichte internationale activiteit meegedaan;
- De school is een stageschool voor de drietalige PABO en begeleidt/stimuleert studenten in het geven van meertalig onderwijs.
Leerkrachtvaardigheden
- De leerkrachten die onderwijs in het Fries en Engels verzorgen zijn bekwaam in deze talen (beheersingsniveau B2);
- De leerkrachten die onderwijs in het Fries verzorgen zijn hiervoor bevoegd (foech Frysk) of streven hiernaar;
- De leerkrachten passen verschillende vormen van meertalige didactiek toe en gebruiken activerende werkvormen;
- De leerkracht is consequent in zijn/haar taalgebruik en maakt ook deskundig gebruik van zijn/haar didactische kennis om talen met elkaar te verbinden.
Tijdsbesteding
- De leerlingen krijgen in de onderbouw (groep 1 en 2) minimaal 4 uren per week Fries en minimaal 1 uur per week Engels. Dit kan als vak en als voertaal/doeltaal bij andere vakken en activiteiten;
- Vanaf groep 3 krijgen de leerlingen minimaal 3 uren per week Fries en minimaal 1 uur per week Engels. Dit kan als vak en als voertaal/doeltaal bij andere vakken en activiteiten.
Ontwikkelen naar 3TS
Wil jouw school het meertalig onderwijs versterken door meer aandacht aan Fries en Engels te besteden? Bijvoorbeeld door deze talen als vak aan te bieden én als voertaal te gebruiken bij andere vakken. Lijkt het jullie daarnaast interessant om deel te nemen aan internationaliseringsprojecten? Dan is drietalig onderwijs misschien wat. Bij de ontwikkeling tot drietalige school krijg je ondersteuning van adviseurs van Cedin. Neem contact op met één van de adviseurs voor een verkennend gesprek.
Het ontwikkeltraject 3TS duurt maximaal twee jaar. Hoe lang en intensief het ontwikkelproces is, hangt af van de beginsituatie. Scholen die al veel aan Fries en Engels doen zullen eerder toe zijn aan certificering.
Uit welke stappen bestaat het ontwikkeltraject 3TS?
Het ontwikkeltraject 3TS bestaat uit de volgende stappen:
Stap 1: Beginsituatie in kaart brengen
De implementatie van drietalig onderwijs begint bij het in kaart brengen van de huidige situatie. Meestal is er, in meer of mindere mate, al sprake van een drietalige situatie. De implementatie van 3TS sluit hierop aan en bouwt voort op die huidige situatie.
Het curriculaire spinnenweb (Van den Akker, 2003) en het kwaliteitskader van 3TS zijn uitgangspunten voor deze analyse. In het curriculaire spinnenweb staan alle onderdelen die een rol spelen in het opbouwen van een effectief onderwijsprogramma.
Vanuit deze analyse wordt er een schoolspecifiek implementatieplan opgesteld. De ontwikkelstappen in dit plan kunnen betrekking hebben op het aanschaffen en in gebruik nemen van specifieke leermiddelen, het trainen van leerkrachten in verschillende taaldidactieken, een individuele of teambrede taalcursus Engels of deelname aan de cursus KlasseFrysk. Elke school is vrij in de invulling van 3TS, passend binnen het kwaliteitskader.
Belangrijkste uitgangspunt is dat het team een visie heeft op drietalig onderwijs. Besluiten ten aanzien van bronnen en methoden, tijdsinvestering, leerkrachtvaardigheden, uitstroomniveaus en monitoring hangen direct samen met deze visie. Een duidelijke visie maakt effectieve keuzes ten aanzien van een programma voor drietalig onderwijs mogelijk.
Stap 2: Professionalisering
In deze stap werkt de school aan het vormgeven en uitbreiden van haar programma voor drietalig onderwijs.
In deze stap vindt ook professionalisering van het team plaats. De inhoud van de professionalisering kan per team verschillen. Het hangt af van aanwezige kennis en vaardigheden en de ambities van het team ten aanzien van drietalig onderwijs, zoals die in stap 1 zijn geformuleerd.
Stap 3: Tussenevaluatie en feedback
In deze stap evalueren de directeur en de taalcoördinator met de 3TS-adviseur van Cedin de voortgang in de ontwikkelingen en de implementatie van het programma voor drietalig onderwijs. Deze tussenevaluatie kan ook bestaan uit groepsbezoeken of een teambijeenkomst. Voor deze stap zijn zelf-evaluatieformulieren en observatie-instrumenten beschikbaar. De evaluatie levert inzicht in de ontwikkelpunten die in stap 4 opgepakt moeten worden.
Stap 4: Beleid en borging
In deze stap wordt verder gewerkt aan de implementatie van het programma voor drietalig onderwijs en de borging ervan in het beleid van de school. De 3TS-adviseur ondersteunt bij het vastleggen van het programma in het beleid, verzorgt aanvullende scholing en ondersteunt bij het checken van de kwaliteit op onderdelen, bijvoorbeeld door lesobservaties uit te voeren.
Stap 5: Visitatie en certificering
Het traject leidt tot een visitatie. Voorafgaand hieraan voert de 3TS-adviseur in samenwerking met de directeur en/of de taalcoördinator een proefvisitatie (audit) uit. De school kan dan op basis van de feedback uit deze proefvisitatie de kwaliteit van het programma nog verder aanscherpen, voordat de visitatie plaatsvindt. Een visitatiecommissie van minimaal twee personen voert de visitatie uit. Deze visitatoren hebben een directe relatie met het onderwijs en hebben kennis van meertalig onderwijs. Ze gebruiken hiervoor een uitgebreid visitatieformulier. De school ontvangt het visitatierapport en bij een positieve uitslag, het keurmerk 3TS.
Stap 6: Doorontwikkeling en hercertificering
Onderwijs is dynamisch. Demografische ontwikkelingen kunnen leiden tot verandering in de leerlingenpopulatie en ook het team heeft te maken met wisselingen. Borging van keuzes en afspraken is belangrijk om stabiliteit van de drietalige aanpak te waarborgen. Het taalbeleidsplan is hiervoor een geschikt kwaliteitsinstrument.
Scholen krijgen in de loop der jaren ook te maken met onderwijskundige/inhoudelijke verandering en nieuwe inzichten. De uitdaging is om deze verandering vorm te geven passend binnen het kwaliteitskader van 3TS.
Eenmaal een certificaat behaald, wil dus niet zeggen dat de school het drietalige onderwijs steeds op dezelfde manier moet blijven uitvoeren. Blijven meebewegen en ontwikkelen met de dynamiek van het onderwijs is juist belangrijk om kwaliteit te behouden! Om in deze dynamische situatie de kwaliteit te waarborgen, vindt op gezette tijden hercertificering plaats.
Welke ondersteuning biedt Cedin voor 3TS?
Adviseurs van Cedin ondersteunen de scholen op verschillende manieren bij de ontwikkeling tot gecertificeerde 3TS en het blijven bieden van kwalitatief goed drietalig onderwijs. Hoe we dat doen lees je hieronder:
1 – Het netwerk 3TS.
Als school ga je deel uitmaken van Netwurk 3TS. Het netwerk bestaat uit scholen, die in ontwikkeling zijn tot 3TS en scholen die al gecertificeerd zijn. In dit netwerk vindt uitwisseling plaats van ideeën en mogelijkheden: elkaar inspireren en helpen! Cedin organiseert twee keer per jaar een netwerk- of scholingsbijeenkomst, waarin actuele thema’s en werkwijzen worden gepresenteerd en verbonden met drietalig onderwijs. Denk aan het vormgeven van thematisch onderwijs, specifieke vakdidactieken zoals Close Reading en aandacht voor meertaligheid ter ondersteuning voor het leren van Fries en Engels.
2 – De Cedin Academie.
Teamleden van de scholen in Netwurk 3TS krijgen toegang tot de Cedin Academie, een online omgeving met achtergrondinformatie, tools en formats o.a. voor taal-/3TS-beleid en inspirerende filmpjes en instructies. De Cedin Academie is op ieder moment bereikbaar voor deelnemers. Informatie uit workshops, webinars of netwerken zijn hier ook terug te vinden. Hierdoor kunnen directeuren en taalcoördinatoren, maar ook leerkrachten deze informatie op elk gewenst moment gebruiken in het team of in de klas.
3 – Adviesgesprekken met adviseur van Cedin.
De directeur, taalcoördinator en de 3TS-adviseur van Cedin hebben regelmatig overleg over de voortgang van de implementatie. Gesignaleerde drempels en hiaten worden besproken en mogelijke oplossingen gezocht. De 3TS-adviseur kan praktische adviezen geven en feedback op het 3TS-taalbeleid.
4 – Schoolbegeleiding en cursussen.
Vanuit de analyse (stap 1), maar ook uit (zelf)evaluaties kunnen scholingswensen naar voren komen. 3TS-scholen kunnen teamscholing krijgen om een impuls te geven aan het implementeren van het drietalige programma. Daarnaast kunnen individuele leerkrachten, maar ook volledige teams aan hun eigen taalvaardigheden Fries of Engels werken door bijvoorbeeld het volgen van een cursus. De cursus Classroom English wordt aangeboden door NHL-Stenden en de cursus KlasseFrysk door Cedin en NHL Stenden samen.
Alle scholen die zich willen ontwikkelen tot 3TS krijgen de begeleiding en de scholing op het gebied van Fries kosteloos aangeboden. De Provincie Fryslân heeft hiervoor de financiële middelen beschikbaar gesteld. Voor het volgen van de taalcursus Engels kan de school subsidie aanvragen. De adviseur van Cedin kan de school helpen bij de aanvraag.