De 9 teamrollen van Belbin: een effectief onderwijsteam 

De theorie van Belbin 

Misschien heb je wel gemerkt dat in een teamsamenstelling elk lid een natuurlijke manier van gedragen heeft. Met de theorie van Belbin identificeer je welke 2 á 3 rollen het meest passend zijn voor elk teamlid. Zo kan zichtbaar worden welke rollen er aanwezig zijn en of deze rollen passen bij de toegeschreven functie in je team. De voorkeursteamrol verschilt per persoon en komt tot uiting in samenspel met de andere teamleden. Deze rol is onderdeel van je persoonlijkheid.

Je verkrijgt inzicht in de individuele teamrollen en interacties tussen leden van je groep en leert ieders sterke en zwakke rollen kennen. Daarmee kan iedereen vanuit zijn natuurlijke gedragingen en kracht worden ingezet in het onderwijsteam. Zo voorkom je dat leden van het team taken toebedeeld krijgen die helemaal niet bij ze passen en daarom zorgen voor onnodige stress en werkdruk.

Leestip: Verdiep je verder in Belbin’s theorie met het boek Resultaatgericht samenwerken met Belbin 

Voorbeeld: Anna en Leo zijn beide onderdeel van het mentoraat op een middelbare school. Voordat ze binnen het mentoraat aan de slag zijn gegaan met het model van Belbin ervaarde Leo en Anna veel stress, omdat de taken die zij opnamen in het team niet passend waren. Leo kreeg de verantwoordelijkheid om de jaarplanning in de gaten te houden en inzicht te verschaffen in de haalbaarheid van nieuwe plannen. Hij vond het lastig om het overzicht te bewaken en kon de haalbaarheid van de besluiten en planningen maar moeilijk inschatten.

Anna werd aangesteld als voorzitter van het mentoraat, omdat zij vaak een duidelijke mening had en goed besluiten kon nemen. Toch bleek ze niet zo goed te zijn in het verenigen van de andere mentoren. Door aan de slag te gaan met de theorie van Belbin kwamen Anna en Leo erachter dat zij een hele andere voorkeursrol hadden dan die past bij de taken die zij op zich namen. De jaarplanning moest eerst elke keer bijgesteld worden en de vergaderingen duurde lang omdat er maar moeilijk overeenstemming ontstond. Toen Leo en Anna erachter kwamen dat Leo meer een ‘voorzitter’ is en Anna een ‘zorgdrager’, besloten ze om van takenpakket te wisselen.

Nu weten ze waar hun sterke kanten liggen en verlopen de vergaderingen soepel. Er wordt sneller overeenstemming gevonden tussen de mentoren, de jaarplanning is op orde en gestelde doelen worden behaald. Met de theorie van Belbin wordt elk teamlid in zijn kracht gezet door taken te krijgen die passen bij ieders persoonlijkheid. Anna en Leo gaan nu weer met plezier naar mentoraatvergaderingen.  

De 9 teamrollen van Belbin

Er zijn 9 teamrollen die onderverdeeld worden in drie groepen: doener, denker en sociaal. Elke groep heeft drie teamrollen.  

Bij hoofdgroep ‘doener’ heb je de volgende rollen: 

1. Bedrijfspersoon: zorgt ervoor dat er concrete acties volgen op genomen besluiten.  

Voorbeeld: Emiel zorgt dat nieuwe lesmethodes daadwerkelijk worden opgenomen in de lessen. 

2. Zorgdrager: focust zich op de mogelijke valkuilen.  

Voorbeeld: Leo let op de jaarplanning en houdt bij of alle gestelde doelen haalbaar zijn.  

3. Vormer: gedreven met prestatiedrang, ook impulsief en soms ongeduldig. 

Voorbeeld: Asha komt met nieuwe ideeën om leerlingen nog meer te motiveren en zo de prestaties van de school te verbeteren.  

Bij de hoofdgroep ‘denker’ heb je de volgende rollen: 

1. Monitor: bedachtzaam en analytisch, wilt graag onderzoeken en begrijpen.  

Voorbeeld: Hamza onderzoekt welke aanvullende trainingen het meest passend zijn voor de startende leraren op school. 

2. Plant: de creatieve denker, bedenkt nieuwe, innovatieve ideeën.   

Voorbeeld: Gerwe bedenkt nieuwe thema weken op school die actuele thema’s aansnijden. 

3. Specialist: technisch vaardig en gespecialiseerd. 

Voorbeeld: Marien heeft veel didactische ervaring en voorziet andere docenten van vakdidactische feedback. 

Bij de hoofdgroep ‘sociaal’ heb je de volgende rollen:  

1. Voorzitter: zoekt naar overeenstemming in de groep en verenigt verschillen.  

Voorbeeld: Sascha is op zoek naar compromissen wanneer andere docenten biologie allemaal een verschillende invulling willen geven aan de seksuele voorlichting op school. 

2. Groepswerker: ondersteund het team en creëert graag harmonie.  

Voorbeeld: Tom wordt ingezet op veel verschillende manieren, maar meestal als ondersteuner van de leidinggevenden. 

3. Brononderzoeker: zoekt graag naar nieuwe informatie en contactpersonen.  

Voorbeeld: Mirte neemt deel aan een professionele leergemeenschap en krijgt daar elke keer weer nieuwe informatie voor haar school. 

Reflectie vraag: Herken jij jezelf in één van de teamrollen?

Hoe zet je de theorie om naar de teampraktijk in 3 stappen?

Stap 1: inzicht

Allereerst is het belangrijk om inzicht te verkrijgen in alle voorkeursrollen van de leden van je team. Dit werkt het beste in kleine tot middelgrote teams, zoals in een vaksectie of projectteam. Zo kun je de teamdynamiek blootleggen en bepalen welke rollen mogelijk missen of bijgesteld kunnen worden. Er zijn diverse online en gratis testen om erachter te komen welke rollen elk teamlid heeft. Per team kan je een andere voorkeursrol hebben, op basis van de dynamiek die ontstaat met de andere teamleden. Vaak zijn er wel 2 á 3 natuurlijk rollen die je meestal bij jezelf terug zal zien in verschillende teamverbanden. Soms heb je misschien dezelfde voorkeusrol als iemand anders. Je kan er dan voor kiezen om in overleg met het team een andere voorkeursrol aan te nemen. Of je kiest ervoor om samen met iemand anders dezelfde rol in te nemen en taken te verdelen.

Tip: Belbin.nl Bied diverse assessments aan om inzicht te krijgen in de verschillende individuele teamrollen.

Stap 2: Ontwikkelen 

Op het moment dat er meer inzicht is in de verschillende voorkeursrollen kunnen de huidige onderwijsteams of toekomstige teams worden afgesteld op de sterktes en zwaktes van ieder groepslid. Werklast kan beter verdeeld worden en iedereen kan werken vanuit zijn intuïtief sterke rol. Je creëert een teamsituatie waarin sterke kanten bekrachtigd worden en zwakkere kanten opgevangen.  

Stap 3: Een voortdurend proces  

Met de verdere ontwikkeling van het team is het belangrijk om de kennis van Belbin duurzaam in te zetten. Missen er teamrollen? Kunnen die worden aangevuld met nieuwe collega’s? Is er iemand die monitort hoe de dynamiek in het onderwijsteam verloopt en inzicht heeft in ieders sterke en minder sterke punten? Idealiter heeft iedereen een verschillende Belbin rol in je team, maar als dit niet zo is, is het goed om te kijken of sommige mensen een andere voorkeursrol op zich kunnen nemen. Als je zowel een vormer als brononderzoeker bent, kan je in een groep met meerdere vormers ervoor kiezen om de rol van brononderzoeker op je nemen. Zo leg je samen met je team de teamrollenpuzzel. 

Tip: Met deze scholing van Instituut Kind In Beeld kan je alles leren over het implementeren van de Belbin teamrollen in je team.  

Inzicht in je onderwijsteam met de theorie van Belbin creëert een krachtige teamdynamiek. Maak een einde aan oneerlijk verdeelde werklast, onnodige stress en taken die niet passen bij je persoonlijkheid. Met de theorie van Belbin ontstaat een gebalanceerde verdeling waarin iedereen op de hoogte is van elkaars sterke en minder sterke kanten. Een goede samenstelling en samenwerking van je team wordt daardoor werkelijkheid. Een Belbin onderwijsteam is een sterk team!