Voorkom emotionele druk in het onderwijs

leestijd: 4 minuten

De emotionele last van het leraarschap wordt vaak over het hoofd gezien, terwijl leraren dagelijks te maken krijgen met de emotionele behoeften van hun leerlingen. Naast het lesgeven worden zij geconfronteerd met de maatschappelijke ongelijkheden die doorsijpelen in het klaslokaal. Het is tijd om de oneerlijke last van deze ‘emotionele arbeid’ te erkennen en te pleiten voor schoolbrede ondersteuning die verder gaat dan alleen de leraar.

Wat is emotionele arbeid in het onderwijs?

Als leraar ben je meer dan een lesgever. Je bent mentor, vertrouwenspersoon en soms zelfs een soort ouderfiguur voor je leerlingen. Dit betekent dat je vaak verantwoordelijk bent voor het managen van hun emoties: angst, verdriet, boosheid of stress. Terwijl sommige van deze emoties voortkomen uit situaties binnen het klaslokaal, zijn andere geworteld in bredere maatschappelijke problemen zoals armoede, trauma, of huiselijke problemen. Deze verantwoordelijkheid, die vaak impliciet wordt verwacht, wordt aangeduid als ‘emotionele arbeid’.

Het concept van emotionele arbeid, geïntroduceerd door socioloog Arlie Hochschild, verwijst naar het reguleren van eigen en andermans emoties als onderdeel van het werk. In het onderwijs vertaalt dit zich naar het kalmeren van een gestreste leerling, het omgaan met lastige ouders of het bemiddelen bij conflicten tussen leerlingen. Hoewel deze aspecten belangrijk zijn voor een gezonde leeromgeving, kunnen zij ook bijdragen aan de emotionele uitputting van leraren.

Tip: Lees meer over positief docentschap en hoe je stress kan voorkomen en verhelpen in het boek ‘Met plezier werken in het onderwijs‘.

De impact van emotionele arbeid

Veel leraren noemen hun liefde voor leerlingen als de reden waarom ze met hart en ziel hun werk doen. Maar de constante druk om leerlingen te helpen met emoties, vaak zonder de juiste ondersteuning, kan leiden tot stress, burn-out en uitval. Deze emotionele uitputting wordt verder verergerd door de verwachtingen van de maatschappij. De rol van de leraar is van onschatbare waarde, maar komt het best uit de verf met goede ondersteuning.

Onderzoek toont aan dat leraren die aan emotionele arbeid blootgesteld worden, vaker mentale gezondheidsproblemen ervaren. Dit kan variëren van milde stress tot ernstige burn-out. Het is belangrijk om te erkennen dat deze impact niet alleen de leraar schaadt, maar ook de kwaliteit van het onderwijs en de algehele schoolomgeving beïnvloedt. Dit vraagt om systeemverandering en concrete oplossingen om uitputting door emotionele arbeid te voorkomen en verminderen.

Tip: Volg een training ‘Stressmanagement‘ bij Ergomotion om grip te krijgen op je werkstress, je werkdruk te verlagen en je werkplezier te verhogen.

Systeemverandering: de sleutel tot verlichting

Het is onrealistisch om van leraren te verwachten dat zij de enige verantwoordelijken zijn voor het omgaan met de emoties van leerlingen op school. Er moet een verschuiving plaatsvinden waarbij het hele onderwijssysteem, inclusief beleidsmakers en schoolleiders, verantwoordelijkheid neemt voor het welzijn van leraren en leerlingen. Hier zijn enkele manieren waarop schoolbrede verandering kan bijdragen aan de verlichting van emotionele arbeid:

Mentale gezondheidsondersteuning voor leraren: Scholen kunnen structurele ondersteuning bieden, zoals counseling en mentale gezondheidstrainingen. Dit kan leraren helpen om beter om te gaan met de emotionele uitdagingen van hun werk.
Verkleinen van de klasgrootte: Kleinere klassen geven leraren de mogelijkheid om hun tijd en aandacht gelijkmatiger te verdelen, wat kan helpen om emotionele overbelasting te voorkomen.
Beter beleid rondom problematisch gedrag: Wijkteams, maatschappelijk werkers en jeugdzorginstanties zouden een effectievere samenwerking aan kunnen gaan met scholen om hen bij te staan.
Herziening van curricula: In plaats van zich uitsluitend te richten op academische prestaties, zou er meer ruimte moeten komen voor sociaal-emotioneel leren (SEL). Dit kan leerlingen helpen om beter te gaan met hun eigen emoties, wat de druk op leraren kan verminderen.

Voorbeeld: Op een school in Zuid-Holland volgen alle leraren mentale gezondheidstrainingen zodat ze veerkrachtiger leren omgaan met de emoties in de klas.

Feedback vragen aan je leerlingen en collega’s

Reflecteren kan je ook samendoen. Vraag bijvoorbeeld je leerlingen wat zij goed en minder goed vinden gaan. Bazalt Groep heeft hier een voorbeeldvragenlijst voor op gesteld, bekijk die lijst hier! Analyseer de resultaten en reflecteer op basis daarvan op je lespraktijk. Ook kan je aan één of meer collega’s vragen wat zij goed en minder goed vinden gaan bij jou. Open het gesprek en reflecteer!

Praktische tips voor het omgaan met emotionele uitdagingen

Hoewel systeemverandering essentieel is, kan het tijd kosten om deze veranderingen door te voeren. Ondertussen zijn er enkele praktische stappen die je als leraar kunt nemen om met emotionele uitdagingen in de klas om te gaan:

Grenzen stellen: Zorg ervoor dat je duidelijke grenzen stelt met zowel leerlingen als collega’s. Dit betekent dat je niet altijd beschikbaar hoeft te zijn voor emotionele ondersteuning en dat het oké is om ‘nee’ te zeggen als je overweldigd bent.
Creëer een veilige ruimte voor jezelf: Zorg ervoor dat je tijd hebt om te herstellen van emotionele uitdagingen. Dit kan je doen door na schooltijd te gaan wandelen om je hoofd weer leeg te maken, maar je kan ook een collega vragen of zij tijd hebben om jouw klas 10 minuutjes in de gaten te houden zodat jij weer tot rust kan komen na een lastig moment.
Reflectie en emoties opschrijven: Wanneer je overbelast bent, kan het nuttig zijn om je emoties even op te schrijven. Dit hoeft geen uitgebreid dagboek te zijn—een paar zinnen over hoe je je voelt of wat je dwarszit kan helpen om je gedachten te ordenen en de emotionele druk iets te verlichten.
Zelfzorg prioriteren: Dit lijkt misschien vanzelfsprekend, maar veel leraren zetten hun eigen behoeften vaak op de laatste plaats. Maak tijd vrij voor hobby’s, ontspanning en sociale contacten buiten het werk. Dit kan je helpen om de balans te bewaren tussen werk en persoonlijke gezondheid.
Schakel professionele hulp in als dat nodig is: Aarzel niet om externe hulp in te schakelen, zoals een coach of een therapeut, als je merkt dat je vastloopt. Zij kunnen je helpen strategieën te ontwikkelen om met stress om te gaan en de emotionele druk van je werk te verlichten. Dit kan zowel in korte sessies als in een langer traject

Tip: Volg met je schoolteam de training ‘Werken vanuit passie, de werkdruk voorbij‘ en reflecteer samen op de werkcultuur en hoe stress verminderd en voorkomen kan worden.

Emotionele arbeid voorkomen en verrichten, samen

Leraren zijn vaak de stille helden die elke dag de emotionele lasten van hun leerlingen op zich nemen. Maar deze last kan niet door leraren alleen worden gedragen en is te verminderen en voorkomen. Het is aan scholen, beleidsmakers en de maatschappij om collectief verantwoordelijkheid te nemen voor de emotionele en mentale gezondheid van leraren. Door schoolbreed maatregelen te treffen en aan te sturen op preventie, verlichten we de druk op leraren en verhogen we het plezier!

Leer meer