Vergroot je stuurkracht

Helma Oolbekkink doet al jaren onderzoek naar leraren. Van docentgedrag en moreel redeneren tot de beste manieren om je professioneel te blijven ontwikkelen. De laatste jaren signaleert zij een toenemend probleem op scholen: het gebrek aan stuurkracht van leraren. Ze legt uit dat het lerarenberoep inhoudt dat je voortdurend keuzes maakt. Dat kunnen kleine ad hoc keuzes zijn zoals hoe je reageert op een leerling die met propjes gooit, maar ook grotere keuzes over bijvoorbeeld onderwijsvernieuwingen.’

Stuurkrachtige docent

Het probleem? ‘Er is weinig ruimte voor eigen opvattingen en overtuigingen van de leraar terwijl die cruciaal zijn bij het maken van een keuze.’ Een stuurkrachtige docent is namelijk een leraar die bewust keuzes maakt en een houding aanneemt waarmee hij invloed uitoefent op zijn werk in de school of daarbuiten. Die invloed is bepalend voor je professionele identiteit’, legt Helma uit. ‘Maar doordat vergaderingen vooral gaan over praktische zaken, is er geen of weinig tijd en ruimte voor een gesprek waarin leraren bewust hun eigen drijfveren en keuzes uitwisselen.’

Drive om te ontwikkelen

Het gevolg is volgens Helma dat veel kansrijke pilots en projecten vastlopen of stranden. ‘Docenten krijgen het gevoel dat ze geen ruimte hebben om een project echt breed te implementeren of haken bij voorbaat al af.’ Hartstikke zonde, vindt Helma, want het doet de beroepstrots en professionaliteit teniet. ‘Leraren zijn hoger opgeleid en daar hoort een drive bij om je te ontwikkelen en je te blijven ontwikkelen. Als je het gevoel hebt dat alles wat je doet doodslaat, dan raak je je bevlogenheid vanzelf wel kwijt.’ Kortom: De voldoening moet terug. ‘Ook in de media gaat het altijd over wat er niet goed gaat in het onderwijs’, zegt Helma. ‘Laten we het eens hebben over de expertise van al die professionals die voor de klas staan.’

Meer aandacht op lerarenopleiding

Werk aan de winkel dus, wat Helma betreft. Maar hoe wil ze de situatie veranderen? ‘Vanuit mijn positie wil ik in de lerarenopleidingen veel meer aandacht voor alles wat buiten het lokaal gebeurt. Studenten worden voorbereidt op wat er van bel tot bel moet gebeuren, terwijl ze ook moeten nadenken over hun rol binnen de organisatie. Welke houding nemen zij aan om invloed uit te oefenen op hun werk in de school en hoe gaan ze werken aan hun professionele identiteit? Die vragen moeten veel meer aandacht krijgen tijdens de opleiding.’

Wat kun je zelf doen?

Helma roept schoolleiders op om meer tijd in te ruimen voor het gesprek over de persoonlijke opvattingen en drijfveren van hun docenten. Maar als docent hoef je niet te wachten tot dat gesprek op de agenda staat. Wat kun je zelf doen? Helma geeft een aantal tips:

1. Ga terug naar wat jij belangrijk vindt in je onderwijs en waar jouw passie zit. Voor de één is dat het begeleiden van leerlingen terwijl de ander veel meer heeft met vakontwikkeling.
2. Kijk waar je kansen liggen binnen de organisatie om aandacht te krijgen voor wat jij belangrijk vindt. Medestanders werken vaak motiverend en stimulerend. Al pratend baan je je weg door de school om project op poten te zetten. Kun je met collega’s in team of werkgroep stappen maken? Met een netwerk in de school sta je niet in alleen.
3. Haal de blik van buiten: ga eens op andere scholen kijken, in andere sectoren of zelfs in het buitenland. Dat laat je weer eens anders kijken naar wat je dagelijks doet en geeft nieuwe inzichten.
4. Professionaliseer. Nieuwe kennis opdoen helpt enorm om je energielevel op te krikken.

Personalia Helma Oolbekkink