Offline en opgeladen: leraren beschermen tegen voortdurend bereikbaar zijn
In een tijd waarin technologie steeds meer ons leven binnendringt, worden de grenzen tussen werk en privé voor leraren steeds vager. Dit artikel verkent waarom het beschermen van de persoonlijke tijd van leraren cruciaal is en hoe scholen hen kunnen ondersteunen bij het recht om te ‘ontkoppelen’ buiten de schooluren.
Het probleem van voortdurende verbondenheid
De toegenomen beschikbaarheid van digitale communicatie heeft geleid tot een cultuur waarin leraren zich vaak verplicht voelen om buiten werktijd bereikbaar te zijn. Het ontvangen van e-mails, berichten of telefoontjes in de avond of het weekend is voor velen normaal geworden. Onderzoek toont echter aan dat deze voortdurende verbondenheid negatieve gevolgen kan hebben voor het welzijn van leraren, variërend van verhoogde stressniveaus tot burn-out. De grens tussen werk en privé vervaagt, en dit kan leiden tot verminderde productiviteit en motivatie in het klaslokaal.
De impact op het welzijn van leraren
Leraren zijn van nature toegewijd aan hun werk, maar dit kan ook een valkuil zijn. Het gevoel altijd ‘aan’ te moeten staan kan bijdragen aan een verhoogde werkdruk. Volgens onderzoek van de Oeso ervaart ruim een derde van de leraren in Nederland ‘nogal tot veel’ werkgerelateerde stress. Een deel hiervan is te wijten aan het constante gevoel van verplichting om buiten werktijd bereikbaar te blijven. Dit maakt het moeilijker om te ontspannen, met als gevolg dat de hersteltijd vermindert en de kans op langdurige uitval groter wordt.
Het is essentieel dat scholen en beleidsmakers dit probleem serieus nemen en maatregelen treffen om het welzijn van hun personeel te waarborgen.
Het recht om offline te zijn
Het concept van het recht om offline te zijn – oftewel het recht om buiten werktijd niet bereikbaar te zijn – krijgt steeds meer aandacht. In verschillende landen zijn er al wetten ingevoerd die dit recht beschermen. Frankrijk introduceerde in 2017 een wet die werknemers het recht geeft om niet op werkmails te reageren buiten kantooruren. Hoewel dergelijke wetgeving in Nederland nog niet algemeen is ingevoerd, kunnen scholen zelf wel stappen ondernemen om deze principes te omarmen.
Een duidelijke en gedefinieerde richtlijn kan helpen om leraren te beschermen tegen de verwachte continue bereikbaarheid. Dit zou kunnen inhouden dat er geen werkgerelateerde e-mails worden gestuurd na een bepaalde tijd, of dat schoolgerelateerde communicatie in het weekend wordt geminimaliseerd. Dergelijke richtlijnen zorgen ervoor dat leraren hun persoonlijke tijd terugkrijgen zonder schuldgevoel.
Praktische tips voor scholen en teams
Om leraren te helpen hun persoonlijke tijd beter te beschermen, zijn er verschillende stappen die scholen kunnen nemen:
- Creëer een cultuur van disconnectie: Bespreek in teamvergaderingen de noodzaak van duidelijke werk-privégrenzen. Geef het goede voorbeeld door als leidinggevenden zelf niet buiten werktijd op berichten te reageren.
- Maak afspraken over oudercommunicatie: Zet heldere afspraken op over wanneer en hoe ouders contact kunnen opnemen met leerkrachten. Bijvoorbeeld, stel vaste contacturen vast en benadruk dat e-mails of telefoontjes na werktijd pas de volgende werkdag worden beantwoord. Dit voorkomt dat leerkrachten zich verplicht voelen om altijd beschikbaar te zijn voor oudervragen.
- Respecteer de vrije dagen van collega’s: Maak onderling duidelijke afspraken over wanneer het wel of niet gepast is om een collega te bellen of te appen op hun vrije dag. Als het geen urgente kwestie is, bewaar de vraag dan voor de volgende werkdag.
- Vermijd werkmail op je persoonlijke telefoon: Adviseer medewerkers om de werk-e-mail-app niet op hun persoonlijke telefoon te installeren. Dit vermindert de verleiding om buiten werktijd werkgerelateerde berichten te checken en geeft hen de ruimte om echt te ontkoppelen. Door als school dit actief aan te moedigen, geef je werknemers indirect toestemming om hun privéleven te beschermen tegen werkdruk buiten de schooluren.
Samen op weg naar een gezonde balans
Het beschermen van de persoonlijke tijd van leraren is niet alleen een kwestie van individuele verantwoordelijkheid, maar ook van een gezamenlijke inspanning. Scholen moeten een cultuur creëren die het recht op ontkoppelen ondersteunt en leraren moeten leren hun grenzen te bewaken. Door duidelijke richtlijnen, open communicatie en een cultuur van respect voor persoonlijke tijd kunnen leraren hun werk met meer energie en enthousiasme uitvoeren.
Juf Maike 
E-WISE