Diversiteit integreren in het onderwijs: Van kleuterklas tot eindexamen

Kleuterklas en middenbouw basisschool (4-8 jaar)

Voor jongere kinderen ligt de nadruk op het begrijpen van diversiteit en het waarderen van verschillen tussen mensen. Dit begint niet bij ingewikkelde gesprekken over seksualiteit of gender, maar bij simpele, herkenbare thema’s als vriendschap en gezinsstructuren.

Breng diversiteit aan in je prentenboeken en voorleesboeken: Prentenboeken toegankelijke manieren om kinderen kennis te laten maken met verschillende soorten gezinnen of met genderdiversiteit.

Stimuleer kinderen om hun interesses te volgen: Bied een breed scala aan speelgoed en activiteiten aan zonder deze te labelen als typisch voor een bepaald geslacht. Laat kinderen kiezen zonder oordeel of verwachting, of het nu gaat om auto’s of poppen, bouwen of knutselen.

Praat over verschillende soorten gezinnen: Als je een kringgesprek hebt over gezinnen, zorg er dan voor dat je expliciet verschillende gezinsstructuren benoemt, zoals gezinnen met twee moeders, twee vaders, alleenstaande ouders, adoptiegezinnen, of samengestelde gezinnen. Je kunt vragen: “Wie woont er bij jou thuis?” en benadrukken dat elk gezin speciaal en uniek is.

Het meisje met twee vaders  – In dit verhaal sluit Nova vriendschap met Mathilde, die twee vaders heeft, en ontdekt dat het leven bij haar nieuwe vriendin verrassend normaal is, bijna net zoals thuis. Bekijk het boek
Koning & Koning – Een sprookjesverhaal waarin een prins besluit om met een andere prins te trouwen. Bekijk het boek
Julian is een zeemeermin – Dit prachtige prentenboek gaat over een jongen die zich kleedt als een zeemeermin en zich vrij voelt om zichzelf te zijn. Bekijk het boek

Midden- bovenbouw basisschool (8-12 jaar)

In de middenbouw beginnen kinderen meer bewust te worden van genderrollen en stereotypen. Dit biedt een kans om deze onderwerpen aan te kaarten en vooroordelen uit te dagen.

Gebruik voorbeeldfiguren in verhalen en geschiedenislessen: Introduceer kinderen aan diverse rolmodellen. Bespreek bijvoorbeeld Willem Arondeus, een Nederlandse verzetsheld die openlijk homoseksueel was, in lessen over de Tweede Wereldoorlog. Zijn verhaal kan eenvoudig geïntegreerd worden in lessen over moed en integriteit.

Sport en spel inclusiever maken: Bespreek in de gymles dat sporten voor iedereen is. Zorg ervoor dat kinderen vrij zijn om mee te doen aan activiteiten ongeacht hun gender. Geef het goede voorbeeld door niet te spreken over ‘jongens-‘ of ‘meisjessporten’, of alleen maar je jongens aan te spreken als je het hebt over voetbal, maar iedereen te betrekken bij alle sporten.

Discriminatie – In het nieuws gaat het vaak over discriminatie en racisme. Maar wat betekenen die woorden eigenlijk? Bekijk het boek
Je kunt niet kiezen op wie je verliefd wordt – Als meester Tom vraagt wat iedereen later wil worden, zegt Robbert: ‘Ik wil later homo worden!’ Maar kun je daar wel voor kiezen? Bekijk het boek
George – George ziet er aan de buitenkant uit als een jongen, maar dat is ze niet. Ze is een meisje, iets dat niemand weet. Bekijk het boek

Onderbouw middelbare school (12-14 jaar)

In deze fase kunnen leerlingen dieper nadenken over onderwerpen zoals genderidentiteit en relaties. Het doel is om hen te leren dat er veel verschillende manieren zijn om jezelf en relaties te ervaren.

Diversiteit binnen seksuele voorlichting: Zorg ervoor dat seksuele voorlichting niet alleen gaat over heteroseksuele relaties, maar ook over andere vormen van relaties. Bespreek bijvoorbeeld hoe liefde tussen mensen van hetzelfde geslacht net zo normaal is als tussen mensen van het andere geslacht.

Verwerk inclusiviteit in lessen maatschappijleer of geschiedenis: Bespreek LHBTQIA+-onderwerpen wanneer je bijvoorbeeld de mensenrechten behandelt. Maak duidelijk dat seksuele geaardheid en genderidentiteit onder de mensenrechten vallen en dat het belangrijk is dat iedereen gelijk wordt behandeld.

Films en documentaires: Gebruik korte films zoals om leerlingen op een toegankelijke manier te introduceren in het thema van diversiteit in relaties.

De lijst van dingen die niet zullen veranderen – Een jong meisje leert omgaan met de scheiding van haar ouders, de homoseksualiteit van haar vader en de band met haar nieuwe stiefzus. Bekijk het boek
Heartstopper – Volg het hartverwarmende verhaal van Charlie, die verliefd wordt op Nick, de sterspeler van het rugbyteam. Bekijk het boek
Noem me Nathan – Dit graphic novel vertelt op een intieme en krachtige manier het waargebeurde verhaal van Nathan, een transgender jongen die worstelt met zijn lichaam en identiteit, maar uiteindelijk door begrip en transitie zijn weg naar geluk vindt. Bekijk het boek

Bovenbouw middelbare school (14-16 jaar)

In de onderbouw van het voortgezet onderwijs krijgen leerlingen een beter begrip van complexe sociale thema’s. Dit is een uitstekende periode om diverse onderwerpen te integreren in verschillende vakken en de nadruk te leggen op begrip en respect.

Kritische analyse in literatuuronderwijs: Kies voor boeken waarin LHBTQIA+-personen voorkomen. Vraag leerlingen om de personages te analyseren en de uitdagingen te bespreken die deze personages tegenkomen.

Geschiedenis en maatschappelijke betrokkenheid: Tijdens geschiedenislessen kan worden besproken hoe LHBTQIA+-personen door de eeuwen heen zijn behandeld en welke bewegingen hebben bijgedragen aan hun rechten. Dit bevordert het besef van sociale veranderingen en rechtvaardigheid.

Ethiek en filosofie: Introduceer discussies over ethiek in lessen filosofie of maatschappijleer. Vraag leerlingen om na te denken over wat het betekent om eerlijk en rechtvaardig te zijn, ongeacht verschillen in seksuele geaardheid of genderidentiteit.

Simon vs. de verwachtingen van de rest van de wereld – De zestienjarige Simon wordt verliefd op zijn online crush Blue, terwijl hij worstelt met zijn eigen coming-out en de dreiging van chantage. Bekijk het boek
Gender Queer: A Memoir – In eir autobiografie neemt Maia je mee in een openhartige zoektocht naar identiteit, gender en seksualiteit, waarin e lak heeft aan gendernormen en non-binair zijn omarmt, terwijl e complexe emoties helder uitlegt met behulp van metaforen en illustraties. Bekijk het boek
Liefdeloos – Georgia ontdekt tijdens haar zoektocht naar romantiek en liefde dat ze misschien aseksueel en aromantisch is, wat haar confronteert met onzekerheid en zelfacceptatie, terwijl ze leert dat liefde meer is dan alleen romantiek. Bekijk het boek

Eindexamenjaren (16-18 jaar)

In de bovenbouw kunnen leerlingen diepgaande discussies voeren over identiteit, gender en maatschappelijke structuren. Diverse onderwerpen kunnen op een complex niveau worden geïntegreerd in diverse vakken.

Discriminatie en rechten in maatschappijleer: Bespreek de wetgeving rond mensenrechten in verschillende landen en vraag leerlingen om na te denken over het belang van gelijke rechten. Dit kan gekoppeld worden aan actuele gebeurtenissen of politieke ontwikkelingen.

Essay- en schrijfopdrachten: Geef leerlingen de kans om essays te schrijven over diverse onderwerpen, zoals de invloed van cultuur op gendernormen of de impact van mediarepresentaties van LHBTQIA+-personen. Laat ze onderzoek doen naar historische figuren of maatschappelijke veranderingen.

Kunst en cultuurprojecten: In lessen beeldende vorming of muziek kunnen leerlingen kunst maken die draait om thema’s als identiteit en diversiteit. Dit kan leiden tot krachtige uitingen van persoonlijke en maatschappelijke ervaringen.

De poppenspeler van Lampedusa – De achttienjarige Matteo wordt in het naoorlogse Rome meegesleurd in een meeslepende vriendschap met de verleidelijke Davide, terwijl hij worstelt met zijn toekomstplannen en de Italiaanse filmwereld. Bekijk het boek
Aan de andere kant van geluk – Isa en Gwen vinden tijdens groepstherapie troost bij elkaar terwijl ze worstelen met rouw en familieproblemen, wat leidt tot een bijzondere band die op de proef wordt gesteld door een schokkende ontdekking. Bekijk het boek
Aldus Sybren – Sybren, een transgender man, keert na zijn transitie terug naar Nederland en worstelt met zijn nieuwe lichaam en leven, terwijl hij ook op mannen valt, wat zorgt voor een krachtig en belangrijk queer coming-of-age-verhaal. Bekijk het boek

Onderwijs over diversiteit hoeft niet beperkt te blijven tot speciale momenten. Door het op een natuurlijke manier te verweven in reguliere lessen en activiteiten, kunnen we bijdragen aan een inclusieve en respectvolle leeromgeving voor alle leerlingen. Boeken, films, kunst en maatschappelijke thema’s zijn uitstekende hulpmiddelen om leerlingen te laten zien dat diversiteit niet iets bijzonders is, maar een integraal onderdeel van onze samenleving.

---