Beladen momenten: leer beter omgaan met botsingen in de klas

leestijd: 4 minuten

In elke klas kom je ze tegen: momenten waarop de wensen en verwachtingen van jou en je leerlingen totaal botsen. Denk aan situaties waarin jij wilt dat iedereen stil werkt, terwijl een leerling juist wil bewegen of praten. Zulke momenten, ook wel beladen momenten genoemd, kunnen leiden tot conflicten. Maar met de juiste aanpak kun je deze situaties juist gebruiken om een sterkere band op te bouwen met je leerlingen en de sfeer in de klas positief te beïnvloeden.

Beladen momenten zijn momenten waarop het duidelijk wordt dat jouw verwachtingen en die van je leerlingen niet op één lijn liggen. Neem bijvoorbeeld een situatie waarin jij een leerling vraagt om even te stoppen met kletsen, maar hij of zij dat niet doet. Misschien wil de leerling zijn verhaal afmaken, maar zie jij het als ongehoorzaamheid. Hoe je omgaat met dit soort verschillen bepaalt of zo’n moment escaleert naar een conflict of juist een kans wordt voor een goed gesprek.

De anatomie van een beladen moment

Beladen momenten ontstaan niet zomaar, maar kennen een duidelijk verloop. Onderzoekers verdelen ze in drie fases:

De context: Hier gaat het om de omstandigheden waarin het moment plaatsvindt. Bijvoorbeeld, hoe is de sfeer in de klas? Hoe goed is jouw band met de leerling? En wat speelt er in de achtergrond, zoals culturele verschillen of de persoonlijke situatie van een leerling?
Het ontstaan: Dit is het moment waarop de behoefte van jou en die van de leerling met elkaar in conflict komen. Misschien wil jij dat een leerling ophoudt met wiebelen, terwijl die juist even moet bewegen om zich te concentreren. Hier begint het beladen moment.
De interactie: Hoe reageren jullie beiden? Gaat het escaleren omdat jullie elkaar niet begrijpen, of lukt het om een compromis te vinden? Dit bepaalt de afloop van het beladen moment.

Boekentip: Wil je meer weten over hoe je effectief kunt omgaan met beladen momenten en uitdagend gedrag in de klas? Het boek “Gedragsproblemen in de klas” van Anton Horeweg biedt praktische tips en inzichten die je direct kunt toepassen.

Escalatie of de-escalatie?

Hoe beladen momenten verlopen, hangt af van hoe je als leraar omgaat met de situatie en hoe goed je elkaars signalen kunt lezen. Wat vaak werkt:

Warmte en begrip tonen: Spanning neemt af als je leerlingen tegemoetkomt met een begrip en betrokkenheid. Een rustige toon en ontspannen houding kan een leerling geruststellen en verdere weerstand voorkomen.
Compromissen sluiten: Sta bijvoorbeeld toe dat een leerling muziek luistert tijdens het werken als dit niemand stoort. Zo behoud je de orde, maar geef je de leerling ook een gevoel van controle.
Humor gebruiken: Door luchtig te reageren op een sarcastische opmerking, kan weerstand verminderen. Zeg bijvoorbeeld: “Leuk dat je probeert comedian te zijn, maar nu terug naar de les.”
Ruimte geven om perspectieven te delen: Vraag een leerling om zijn kijk op de situatie: “Kun je me uitleggen waarom je zo reageerde?” Dit voorkomt dat de leerling zich buitengesloten voelt en kan spanning wegnemen.
Onbelangrijk gedrag negeren: Als een leerling wiebelt, negeer dit dan, maar prijs hem als hij geconcentreerd werkt. Dit versterkt gewenst gedrag zonder negatief gedrag te belonen.

Reflectietip: Denk eens terug aan een paar beladen momenten uit jouw klas. Wat was de context? Hoe ontstond het? Hoe verliep de interactie? En wat zou je anders kunnen aanpakken een volgende keer? Dit helpt je om patronen te herkennen en jezelf te ontwikkelen.

Wat meestal niet werkt:

Directe confrontatie en autoritair gedrag: Straffen zonder eerst te vragen wat er speelt, voelt voor leerlingen vaak onterecht en kan tot escalatie leiden. Bijvoorbeeld, als een leraar een leerling meteen de klas uit stuurt omdat hij brutaal reageert, zonder eerst te vragen waarom hij dat doet, kan de leerling nog meer weerstand gaan vertonen.
Missen van participatiepogingen: Als een leerling iets bijdraagt op een onverwachte manier, erken dit dan positief in plaats van het af te wijzen. Dit voorkomt dat de leerling zich buitengesloten voelt. Een leerling die openlijk kritiek geeft op een opdracht kan door de leraar gezien worden als respectloos, terwijl de leerling het juist als een vorm van betrokkenheid ziet.

Tip: Probeer in beladen momenten altijd eerst een diepe adem te halen en te checken hoe je zelf reageert. Klink je streng of uitnodigend? Jouw toon zet vaak de toon voor het verdere verloop.

Negeren van belangrijke signalen: Soms kunnen kleine problemen in de les uitgroeien tot conflicten. Bijvoorbeeld, als een leerling steeds vaker afgeleid of slecht voorbereid is in de les, kan dit een teken zijn dat hij zich niet goed voelt. Door hier niet op in te gaan, voelt de leerling zich mogelijk niet gezien, wat later tot grotere conflicten kan leiden.
Weigeren om te luisteren: Negeer een leerling niet als hij zijn kant van het verhaal wil vertellen. Dit zorgt voor meer frustratie en kan de situatie verergeren. Bijvoorbeeld, als een leerling probeert uit te leggen waarom hij niet aan een opdracht heeft gewerkt, maar de leraar afkapt met: “Het is gewoon de bedoeling dat je je huiswerk op tijd afhebt,” kan dit leiden tot meer boosheid en onbegrip bij de leerling.

Aan de slag met intervisie: Heb je vaak last van een lastige leerling of een moeilijke klas? Vraag een collega om eens mee te kijken. Bespreek na de les wat goed ging en wat anders kon. Zo leer je van elkaar en versterk je je eigen aanpak.

Waarom beladen momenten belangrijk zijn voor de relatie

Beladen momenten kunnen ongemakkelijk zijn, maar ze bieden ook kansen voor een diepere band met je leerlingen. Als je zo’n moment goed weet te navigeren, laat je zien dat je bereid bent om samen naar oplossingen te zoeken en openstaat voor hun mening. Dit versterkt niet alleen het wederzijds vertrouwen, maar draagt ook bij aan een positiever leerklimaat. Bovendien kunnen goed gehanteerde beladen momenten leerlingen het gevoel geven dat ze echt gezien en gehoord worden, wat belangrijk is voor een gezonde relatie tussen leraar en leerling. Door deze momenten bewust te benaderen, zet je ze om van potentiële conflicten naar waardevolle leerervaringen – zowel voor jou als voor je leerlingen.

Leer meer