Een sterk begin van het schooljaar: 5 tips en werkvormen

leestijd: 4 minuten

Het begin van een nieuw schooljaar is een belangrijke periode waarin jij als leraar de basis legt voor een succesvol leerjaar. Een goed begin helpt je om een positieve sfeer te creëren, duidelijke verwachtingen neer te zetten en een sterke groepsdynamiek op te bouwen. Hieronder vind je concrete tips die je meteen kunt toepassen in je klas.

1. Investeer in relaties

Een goede relatie tussen jou en je leerlingen is de basis voor een succesvol schooljaar. Onderzoek toont aan dat leerlingen beter presteren wanneer ze zich gewaardeerd en gezien voelen door hun leraar. Door tijd te investeren in het opbouwen van die relaties, leg je de grondslag voor een positieve leeromgeving waarin iedereen tot bloei kan komen.

Begin het jaar met activiteiten die gericht zijn op kennismaking en vertrouwen. Dit kan variëren van eenvoudige kennismakingsspelletjes tot meer gerichte opdrachten om elkaar beter te leren kennen bij leerlingen die vorig jaar ook al bij elkaar in de klas zaten.

Werkvorm: Complimentenkring

Opstelling: Laat, als dat mogelijk is, de leerlingen in een kring zitten, zodat iedereen elkaar kan zien.
Uitleg: Leg uit dat iedereen een compliment gaat geven aan de leerling die rechts van hen zit. Stimuleer oudere leerlingen om verder te denken dan uiterlijk of prestaties
Voorbeeld: Geef zelf een paar voorbeelden om de leerlingen op weg te helpen. Bij jonge kinderen kun je zeggen: “Ik vind het leuk hoe jij altijd vrolijk bent en anderen aan het lachen maakt,” terwijl je bij pubers kunt benadrukken: “Ik waardeer hoe jij altijd zorgt dat iedereen zich betrokken voelt.
Start: Begin zelf met een compliment aan een leerling naast je. Die leerling geeft vervolgens een compliment zijn of haar buurman. Dit gaat door tot iedereen aan de beurt is geweest.
Reflectie: Bespreek hoe het was om complimenten te geven en te ontvangen. Wat hebben ze geleerd over zichzelf en hun klasgenoten?

Naast specifieke werkvormen zoals de complimentenkring, zijn ook dagelijkse interacties belangrijk. Door kleine momenten van persoonlijke aandacht – een glimlach, een oprechte vraag of een luisterend oor – bouw je vertrouwen op en laat je leerlingen merken dat ze ertoe doen. Zo creëer je een omgeving waarin ze niet alleen kunnen leren, maar ook durven te groeien.

2. Groepsvorming en dynamiek

De groepsdynamiek in de klas heeft een grote invloed op de sfeer en het leerklimaat. Besteed in de eerste weken van het schooljaar veel aandacht aan groepsvorming. Wat erg cruciaal is, zijn de gouden weken. Dit zijn de eerste zes weken van het schooljaar. Deze weken zijn belangrijk voor het vormen van een hechte groep. Ook hierbij is het relevant om de juiste werkvormen in te zetten.

Werkvorm: Groepskunstwerk

Opstelling: Verdeel de klas in kleine groepjes en geef elk groepje een deel van een groot canvas of vel papier.
Opdracht: Elk groepje creëert een deel van een gezamenlijk kunstwerk dat samenhangt met een thema dat relevant is voor het schooljaar (bijv. samenwerking, respect of diversiteit).
Voorbeeld: Een klas kan samen een boom schilderen waarbij elk groepje verantwoordelijk is voor een tak vol bladeren en dieren. Elk blad kan een waarde of eigenschap bevatten die de leerlingen belangrijk vinden, zoals respect, eerlijkheid of vriendelijkheid.

3. Duidelijke verwachtingen en regels

Het opstellen van duidelijke regels en verwachtingen samen met de leerlingen draagt bij aan een gestructureerde en positieve leeromgeving. Wanneer leerlingen betrokken worden bij het opstellen van deze regels, voelen ze zich verantwoordelijker en meer betrokken bij het naleven ervan. Dit creëert een gevoel van autonomie en zorgt ervoor dat leerlingen begrijpen waarom bepaalde regels belangrijk zijn.

Visuele hulpmiddelen kunnen helpen om deze regels en verwachtingen op een duidelijke en toegankelijke manier te presenteren. Dit maakt het gemakkelijker voor leerlingen om de regels te onthouden en zich eraan te houden.

Werkvorm: Visuele hulpmiddelen

Voorbereiding: Geef elke leerling een aantal post-its waarop ze hun ideeën voor klasregels kunnen schrijven.
Opdracht: Plak deze post-its op een groot bord of muur in de klas. Vervolgens bespreek je samen de suggesties en bundel je ze tot een aantal kernregels.
Reflectie: Zodra de kernregels zijn vastgesteld, schrijf of print je ze uit en hang je ze op een zichtbare plek in het lokaal. Dit geeft de regels een centrale plaats in de dagelijkse gang van zaken en helpt leerlingen om ze actief te onthouden.

4. Effectieve klasinrichting

De inrichting van het klaslokaal speelt een belangrijke rol in het leerproces. Een goed ingerichte klas biedt ruimte voor zowel samenwerking als individuele concentratie. Zorg ervoor dat er voldoende loopruimte is, dat materialen goed bereikbaar zijn en dat de omgeving zowel rust als gezelligheid uitstraalt.

De indeling van de zitplaatsen is hierbij ook cruciaal. Plaats leerlingen strategisch, zodat ze zowel kunnen samenwerken als individueel kunnen werken wanneer dat nodig is. Dit kan ook betekenen dat je gedurende het schooljaar de zitplaatsen aanpast op basis van de groepsdynamiek en individuele behoeften.

Werkvorm: Klassenpuzzel

Opstelling: Laat leerlingen samen nadenken over de ideale indeling van het lokaal. Geef ze een plattegrond van de klas en laat ze de verschillende onderdelen (tafels, stoelen, leeshoek) als puzzelstukken gebruiken.
Opdracht: Laat de leerlingen in kleine groepjes hun ideale klasinrichting ontwerpen, waarbij ze rekening houden met zaken zoals samenwerking, individuele concentratie en loopruimte.
Reflectie: Bespreek de ontwerpen samen en kies de beste elementen uit elke plattegrond om tot een nieuwe indeling te komen die past bij jullie doelen. Deze activiteit stimuleert betrokkenheid en geeft leerlingen een gevoel van eigenaarschap over hun leeromgeving.

5. Samenwerking en interactie

Samenwerking tussen leerlingen is een krachtige manier om verbondenheid en actieve betrokkenheid te stimuleren. Wanneer leerlingen samen aan projecten of opdrachten werken, leren ze niet alleen van de stof, maar ook van elkaar. Dit versterkt hun sociale vaardigheden en zorgt voor een levendige leeromgeving.

Teambuildingactiviteiten aan het begin van het schooljaar helpen om deze samenwerking te bevorderen. Ze bieden leerlingen de kans om elkaar beter te leren kennen en te leren hoe ze effectief kunnen samenwerken.

Werkvorm: Escape the Classroom

Opstelling: Creëer een eenvoudige “escape room” in het klaslokaal met puzzels en raadsels die leerlingen in groepjes moeten oplossen om ’te ontsnappen’.
Uitwerking: Koppel de opdrachten aan de leerstof, zodat leerlingen spelenderwijs hun kennis moeten toepassen.
Inspiratie: Bekijk eens deze uitwerking van meester Jasper, de escape room van Stichting FutureNL of van andere leraren.

Het begin van het schooljaar biedt een unieke kans om een sterke basis te leggen voor een succesvol leerjaar. Door te investeren in relaties, aandacht te besteden aan groepsvorming, duidelijke verwachtingen te stellen, de klas effectief in te richten, samenwerking te bevorderen, jezelf professioneel te ontwikkelen en regelmatig te reflecteren, kun je als docent een positieve en productieve leeromgeving creëren. Laten we dit schooljaar met enthousiasme en toewijding beginnen!

Leer meer