Marinka Kuijpers: ‘Met een eenmalige keuze voor een beroep kom je niet meer weg’

Een leven lang ontwikkelen, dat is het speerpunt van Marinka Kuijpers. Samen met Aniek Draaisma deed zij onderzoek naar een leven lang ontwikkelen in onder andere in het onderwijs. Wat zijn haar belangrijkste bevindingen en hoe draagt ontwikkeling bij aan werkgeluk? ‘We zien dat ontwikkeling vaak een eenzijdig verhaal is. Onderwijsorganisaties richten zich óf op de persoonlijke doelen van docenten, óf juist op doelen die vooral voor de organisatie belangrijk zijn. De verbinding tussen die twee wordt nauwelijks gemaakt.’

Duurzame inzetbaarheid

Als docenten een bijscholing of opleidingen volgen, is dat dus vooral uit eigen interesse of omdat de organisatie die van hen vraagt. Als het om opleidingen gaat vanuit hun eigen interesse, ontbreekt vaak het gesprek over wat hun verworven kennis en vaardigheden binnen de school kunnen betekenen. Kuijpers: ‘Het zou veel mooier zijn als medewerkers hun kennis en vaardigheden kunnen toepassen binnen de school en wat nodig is voor de school te verbinden met persoonlijke doelen van leraren. Dat vergroot zowel het werkgeluk en de duurzame inzetbaarheid van de leraar als de opbrengsten voor de school als organisatie.’

“Erkenning zorgt voor verbondenheid en werkgeluk”

Kuijpers ziet dat loopbaanontwikkeling binnen het onderwijs lang stillag. Hoe komt dat? ‘Schoolbesturen en ook leraren zijn vaak druk met kortetermijndoelen.’ Niet zo gek, want de werkdruk is groot en er moet altijd veel gebeuren. Ook heerst dikwijls de angst dat docenten vertrekken wanneer zij zich bezig gaan houden met hun eigen interesses en doelen. Volgens Kuijpers is het tegenovergestelde waar. ‘Wanneer je de ontwikkeling van individuele docenten relevant ruimte en relevantie geeft binnen de school, zal een docent zich juist erkend voelen. En erkenning zorgt voor verbondenheid en werkgeluk, geen reden om te vertrekken dus. Bovendien vertrekken docenten vanzelf als ze geen uitdaging en ontwikkeling meer ervaren.

“Je moet je afvragen of je je leerlingen nog voldoende voorbereidt op de huidige samenleving als jij decennia hetzelfde blijft doen”

Natuurlijk ziet Kuijpers ook dat lang niet elke docent staat te springen om allerlei opleidingen en cursussen te doen. Toch vindt ze het belangrijk dat ook deze docenten de stap zetten. ‘Bedenk goed dat de samenleving en de arbeidsmarkt veranderden. Met een eenmalige keuze voor een beroep kom je niet meer weg. Vaste banen verdwijnen en werknemers moeten meebewegen. Daar heb je ook als docent mee te maken. Natuurlijk is de baangarantie in het onderwijs hoog, maar de samenleving vraagt om burgers die flexibel zijn en bereid zijn nieuwe dingen te leren. Je hoeft niet vooraf breed geschoold te zijn, maar je moet wel willen bijleren of nieuwe paden in willen slaan.’ Bovendien moet je je bedenken dat je als leraar te maken hebt met de toekomst van jongeren. ‘Je hebt best wat macht en dus moet je je afvragen of je je leerlingen nog voldoende voorbereidt op de huidige samenleving als jij decennia hetzelfde blijft doen. Deze jongeren komen in een wereld waar flexibiliteit en verandering aan de orde van de dag zijn. Daar moet je ze wel op voorbereiden.’

Loopbaanontwikkeling, hoe pak je het aan?

De noodzaak van een leven lang ontwikkelen, is helder. Maar hoe pak je het praktisch aan en waar ligt de bal, bij de leraar of de organisatie? Zoals Kuijpers eerder al benadrukte, is juist de verbinding tussen werknemer en werkgever essentieel als het gaat om loopbaanontwikkeling. ‘Het gaat om de relatie tussen je eigen kwaliteiten en motieven en de eisen en mogelijkheden van je omgeving. Die relatie bepaalt grotendeels je werkgeluk. Bedenk dat het niet alleen om je eigen geluk gaat, maar ook om het werkgeluk van anderen. Als je alleen voor jezelf gaat, loop je al snel vast. Je omgeving vindt je ontwikkelingstraject bijvoorbeeld niet zinvol of gunt het je niet. Werkgeluk is dus een gezamenlijke verantwoordelijkheid.’ 

Loopbaan Competentie Tool
Om je op weg te helpen met je eigen ontwikkeling ontwikkelde Kuijpers in opdracht van de VO-raad de Loopbaan Competentie Tool. Met deze tool breng je je persoonlijke mogelijkheden en drijfveren in kaart. Zo neem je zelf de regie in je persoonlijke ontwikkeling en blijf je je tijdens je hele loopbaan ontwikkelen.

Leercultuur

Besturen en leidinggevenden spelen een cruciale rol bij de loopbaanontwikkeling van docent, denkt Kuijpers. ‘Niet alle docenten zoeken uit zichzelf naar manieren om zich te scholen of te ontwikkelen. Leidinggevenden moeten het onderwerp op gang brengen en een ontwikkeling stimuleren en faciliteren. Een leercultuur is daarbij heel belangrijk. Creëer een omgeving waar medewerkers fouten mogen maken, nieuwe dingen durven uit te proberen en samenwerkingen aangaan.’

De docent aan zet

Uiteindelijk valt of staat de ontwikkeling en dus het werkgeluk van docenten bij de eigen mindset. ‘De individuele docent moet natuurlijk wel de stap zetten om bezig te gaan met de eigen ontwikkeling.’ Soms vraagt dat best om wat lef, weet Kuijpers. ‘Durf je iets te doen wat je nooit eerder hebt gedaan in je les of in de samenwerking met anderen? Durf je de deur van je leslokaal open te gooien en collega’s te laten meekijken? Dat zijn soms best lastige dingen.’ Toch denkt Kuijpers dat persoonlijke ontwikkeling altijd leidt tot meer werkgeluk. Ze raadt dan ook alle leraren aan om de eigen kwaliteiten en motieven te ontdekken. ‘Dat is de eerste stap die velen nog niet gezet hebben. Zet je die stap, dan wordt ontwikkelen niet meer eng, maar juist erg leuk.’

Vijf tips voor meer werkgeluk

1. Ontdek je eigen kwaliteiten en motieven en reflecteer daarop
2. Kijk om je heen naar welk werk en welke werkplek bij jou past
3. Kom uit je comfortzone. Ga iets doen wat je nog niet durft. Dat zorgt voor loopbaansucces en daardoor voor meer werkgeluk.
4. Ga netwerken
5. Probeer door te zetten, nieuwsgierig te zijn en lef te hebben

---